Soms zou je er als leraar somber van worden. Al die berichten en (peilings-)onderzoeken¹ over dalende leesresultaten en kinderen die niet meer kunnen of willen lezen. Terwijl jij dag in dag uit je stinkende best doet om leerlingen het beste taal- en leesonderwijs van de wereld te geven. Want taal en lezen zijn de sleutel. Tot leren en tot meedoen in de in de maatschappij.
Goed taalonderwijs is dus essentieel. Gelukkig – want we blijven hier niet somberen – biedt leesonderzoek duidelijke handvatten voor hoe je jouw taalonderwijs het beste kunt vormgeven. Zo verscheen in 2022 de NRO-studie De zeven pijlers van onderwijs in begrijpend lezen². en leidde de hierop aansluitende Kennistafel Effectief Leesonderwijs van NRO, PO-Raad en VO-raad tot een handzame Kwaliteitswaaier³.
Een eerste belangrijke pijler of sleutel is samenhang. Door alle taaldomeinen, van spelling tot en met schrijven, geïntegreerd aan te bieden, leren leerlingen meer. De taaldomeinen versterken en voeden elkaar namelijk. De woorden die leerlingen nodig hebben om een tekst te kunnen begrijpen, kunnen ze ook benutten in eigen schrijfproducten of in een spreekbeurt of klassendiscussie. En hoe vaker ze die woorden zien, horen en gebruiken, hoe dieper woordbeeld en betekenis zich nestelen in hun hoofd.
Nieuw Nederlands Junior is een methode waarmee je dit echt in de praktijk kunt brengen. Per les ligt de focus op een taaldomein, maar de opgedane kennis komt terug in de andere lessen en leerlingen passen alles toe in het eindproduct van het blok. Zoals Irene Gentenaar (leerkracht groep 4 op obs De Springplank) die de methode gebruikt, het kernachtig omschrijft: ‘Alles is in elkaar verweven. Veel herkenning voor de kinderen!’
Ook op andere punten sluit Nieuw Nederlands Junior naadloos aan op inzichten en adviezen van leesonderzoekers, zoals in de Kwaliteitswaaier Effectief Onderwijs in Begrijpend Lezen³. Zo is thematisch taalonderwijs een tweede belangrijke sleutel. Dit betekent dat je gedurende langere tijd taalactiviteiten verbindt aan een thema, bijvoorbeeld uit de zaakvakken. Zo sla je bovendien twee vliegen in een klap: al lezend, schrijvend en sprekend verdiepen leerlingen hun kennis over een bepaald thema.
Bovendien ervaren leerlingen zo dat taal altijd een doel heeft. Zoals meer te weten komen over iets en kennis uitwisselen. Je leest geen tekst om vragen uit het lesboek te beantwoorden, maar omdat die tekst interessante informatie bevat die je wilt doorgronden. Dat mag voor jou als leraar zo klaar als een klontje zijn, het is goed om dat expliciet aan leerlingen over te dragen.
Hoe fijn is het dan om een methode te hebben die precies zo werkt. Nieuw Nederlands Junior Lezen biedt binnen een blok rijke en gevarieerde teksten rondom een bepaald thema aan, een thema dat is verbonden met de zaakvakken. Zo bouwen leerlingen een betekenisvolle woordenschat en kennis op, waardoor ze steeds dieper in het thema thuis raken. Nieuw Nederlands Junior Taal is zo opgebouwd dat je alle lessen kunt verbinden aan thema’s waar jij in de je klas mee aan de slag wil. Zo is je taalonderwijs altijd inhoudelijk en betekenisvol voor leerlingen.
Een derde sleutel tot effectief taalonderwijs is om leerlingen actief aan de slag te laten gaan met teksten en taal. Laat ze samen praten over teksten en ze er samen of alleen over schrijven. Ook dit zorgt weer voor verdieping en stimuleert de hogere-orde denkvaardigheden zoals evalueren en reflecteren. Anders gezegd: het laat de radertjes in hun hoofd flink ratelen. En dat is wat je wil bereiken.
Nieuw Nederlands Junior biedt dan ook bewust veel samenwerkingsopdrachten en actieve verwerking van kennis. Een voorbeeld is het taalproduct dat leerlingen aan het eind van elk blok maken, zoals een blog of een handleiding. Alle eerder opgedane kennis over taal en thema komt hierin samen. De leerlingen presenteren hun taalproduct in groepjes aan elkaar en geven elkaar feedback. Zo leren ze van elkaar. En dat blijkt aan te slaan bij leerlingen. Zoals Ernst Meijer, directeur van de Toermalijn meldt: ‘We zien heel veel motivatie bij de leerlingen. Ik hoor regelmatig van ze: “Ik vind het heel erg moeilijk, maar ik leer zo veel!”’ Wat willen we nog meer?!
Meer lezen?
1 Peil.Leesvaardigheid einde (speciaal) basisonderwijs 2020-2021.
2 Thoni Houtveen & Roel van Steensel (red.), De zeven pijlers van onderwijs in begrijpend lezen. Eburon, 2022 (Stichting Lezen Reeks deel 35).
3 Kwaliteitswaaier Effectief Leesonderwijs.
