Formatief toetsen
Waarom neem je een toets begrijpend lezen af?
Beoordelen of een kind er goed in is.
Kijken wat je kinderen hebben opgestoken van je lessen.
Kijken of een kind vooruitgaat. Vergeleken met zichzelf of met de normgroep.
Of om te onderzoeken welke aspecten uit je leerkrachtgedrag goed werken bij de groep leerlingen die je dit jaar in de klas hebt.
Als je de laatste reden aanhoudt ben je formatief aan het toetsen. Heel effectief op de kwaliteit van de lessen en op het leren van kinderen, zo blijkt uit het boek ‘Leren zichtbaar maken’ van Hattie (2013). Je analyseert dan de toetsgegevens en je observaties en gebruikt die om je lessen en jouw handelen als leerkracht beter af te stemmen op de groep.
Analyseren
Analyseren van gegevens betekent:
- signalen aflezen (HGW-fase: waarnemen)
- verklaringen vinden voor deze signalen (HGW-fase: begrijpen)
- onderzoeken welke verklaring de juiste is (HGW-fase: begrijpen)
- een aanpak bedenken bij de gevonden verklaring (HGW-fase: plannen)
Bij het vakgebied begrijpend lezen is dit een uitdaging op zich. Er zijn veel verschillende verklaringen te bedenken….. met elk hun eigen oplossing:
Oorzaken en aanpak
- De leerlingen hebben weinig kennis van de wereld en kunnen de informatie uit de tekst niet koppelen aan wat zij al weten over het onderwerp. Als dit zo is, moet je geen extra werkblad begrijpend lezen geven, maar zorgen dat de kinderen de wereld gaan ontdekken. Via thematisch onderzoekend onderwijs, met filmpjes, teksten en interviews.
- De leerlingen lezen wel correct maar niet vloeiend (intonatie, zinsdelen, lezen van punt naar punt) en begrijpen daardoor de inhoud van de tekst niet. Of de tekst is van een te hoog technisch leesniveau. Als dit zo is, moet je geen extra werkblad begrijpend lezen geven, maar zorgen dat kinderen technisch beter gaan lezen. Of geef ze een leestekst die ze technisch wél beheersen.
- De leerlingen hebben een lage woordenschat waardoor ze teveel woorden uit de tekst niet begrijpen. Als dit zo is, zit je met de kip en het ei. Een extra werkblad begrijpend lezen helpt niet, woorden uit de tekst behandelen via de 4-takt van Verhallen wel.
- De leerlingen beheersen de voorliggende doelen uit de leerlijn begrijpend lezen nog niet. Schrap een aantal geplande methodelessen en grijp terug naar activiteiten bij de voorliggende doelen. Eerst de spijker uit de band halen voordat je de band plakt….
- De toets vraagt dingen die in de les niet behandeld zijn. De methode dekt in dit geval niet alle tussendoelen van begrijpend lezen. Als dit zo is, moet je geen extra werkblad begrijpend lezen geven, maar delen uit je methode overslaan en vervangen door activiteiten bij de doelen die ontbreken.
- De kinderen hebben de tekst niet gelezen of het antwoord op de vraag niet in de tekst opgezocht maar zelf bedacht. Ze voelen zich niet verantwoordelijk voor de taak. Als dit zo is, moet je geen extra werkblad begrijpend lezen geven, maar samen met de kinderen hun gegeven antwoorden analyseren. Laat ze zelf ontdekken wat ze fout hebben gedaan in hun aanpakgedrag. Laat ze zien wat het effect is op het resultaat. Bekijk hun leervorderinggrafiek en laat ze hun doelscore voor de volgende periode kiezen. Wat gaan ze doen om te zorgen dat ze hun doel halen?
- Je hebt niet alle lessen kunnen geven, of kwam vaak niet aan een deel van de les toe door tijdgebrek. Als dit zo is, moet je geen extra werkblad begrijpend lezen geven, maar keuzes maken in klasmanagement en tijdmanagement. Neem meer lestijd per tekst. Zorg voor strakkere lesovergangen. Zorg voor een goede taakgerichte sfeer. Zorg dat alle materialen klaarliggen, computers opgestart zijn en kopietjes gemaakt zijn. Kies de belangrijkste onderdelen van de les, die passen bij de doelen die voor jouw groep belangrijk zijn.
- De kinderen doen niet taakgericht mee aan instructie en verwerking. Als dit zo is, moet je zeker geen extra werkblad geven! Behandel de tekst met afwisselende interactieve werkvormen als puzzel, genummerde hoofden, expert-werkvorm, denker-schrijver. Laat kinderen zelf de tekst kiezen. Laat ze (meerkeuze-)vragen bij de tekst bedenken voor elkaar. Laat ze begrijpend lezen oefenen door een recept of knutsel-handleiding of opdracht in de legohoek (“De man met het rode haar glijdt van de glijbaan af”) uit te laten voeren.
- De kinderen maken fouten door de lay-out en woorden in de toets. Ze begrijpen de vraag niet, maken fouten in de transfer van tekstboekje naar antwoordblad, koppelen vragen aan de verkeerde tekst, weten niet welk tekstfragment bedoeld wordt met “Daar was…….. meer terug.” (r.24-27). Een extra werkblad helpt niet. Laat ze de vragen in het tekstboekje beantwoorden, geef de teksten één voor één, geef de vragen pas nadat de tekst is gelezen, laat ze in de tekst kleuren waar ze het antwoord hebben gevonden, of leer ze fragmenten vinden en lezen.
Keuze
En hoe weet je nou welke verklaring past bij jouw leerlingen, jouw methode en jouw leerkrachtgedrag?
Vraag het de experts zelf: de leerlingen in je groep weten precies wat ze moeilijk vinden en welke aanpak hun zou helpen!
