Als kinderen eraan toe zijn, gaan ze maar wat graag aan de slag met de letters van het alfabet. Op dat moment is het belangrijk dat je als begeleider van het proces een aanpak hanteert die voorkomt dat kinderen straks in de war raken. We leggen hier uit wat in die eerste stappen aangewezen is om mee te geven.
Stap 1: Onderscheidend van andere methodes en uitgangspunt van het spel ‘Letters in woord’ is dat je de namen van de letters van het alfabet als hun ABC- namen, benoemt en ze nooit identificeert met de klank die ze krijgen in de zogenaamde klankzuivere periode. Want de klank van een letter kan verschillen maar zijn ABC naam blijft steeds dezelfde.
De ABC namen van de letters spreek je uit op deze manier:
Stap 2: De a, e, o, u, i, y zijn de enkele klinkers – aa, ee, oo, uu, ie zijn de dubbele klinkers. Dubbele klinkers hebben precies dezelfde klank als de alfabetklank van de enkele klinkers; ze hebben dezelfde lange klank.
Stap 3: oe, ui, eu, ij, ou, au, aai, ooi, oei, zijn meerletterklinkers, een vaste combinaties van klinkers OE = O + E die niet van klank verandert, waar de medeklinker ook staat. Bv. ui, lui, uil. Sommige meerletterklinkers klinken hetzelfde maar worden anders geschreven zoals hout en gauw, ijs en kei.
Stap 4: De ie hoort niet bij de meerletterklinkers ook al hanteren methodes en zelfs dit spel deze foute benadering. Historisch gezien werden er na de middeleeuwen voorstellen gelanceerd om de lange o en lange a systematisch (in een gesloten lettergreep) als oo en als aa te schrijven. De ‘ii’ konden we niet gaan schrijven omdat het niet handig is, het leest niet makkelijk en kon met u verward worden want op de i stond in de middeleeuwen geen puntje. Vandaar dat ii .. geschreven wordt als ie en hoort die zo bij de dubbele klinker. (bron: de Taalunie)
Stap 5: We voorzien de klank van de medeklinkers nooit van een uh-geluid, want zo klinken medeklinkers in een woord niet. De uh-toevoeging veroorzaakt hardnekkige lees-en schrijfproblemen. Alleen medeklinkers met e; daar krijgt de e een uh-klank bv. de, je, me, te
Stap 6: Zet geen ij in het alfabet want op die plaats hoort de y, zie het woordenboek.
Stap 7: Programmeer het kinderhoofd niet met het idee dat je voor de a-klank twee letters nodig hebt (maan) want dan schrijf je natuurlijk ook slaapen. Alle regels die daarna komen (je hoort slaa-pen, maar je schrijft sla-pen) blijven namelijk in eerste instantie bevestigen wat je altijd al dacht te weten, namelijk dat je voor de a-klank twee a’s nodig hebt.
Stap 8: Een letter is een letter: dus ’eeuw’ is niet één letter maar een vaste combinatie van letters. Die vaste volgorde is belangrijk om te weglating of omdraaiing te voorkomen latere periodes.
Stap 9: Prent niet iets in bij de kinderen wat later herzien moet worden. Want hoe meer moeite een kind heeft om zich iets eigen te maken, hoe meer moeite en tijd het daarna kost om dat weer te ont-leren/herzien.
Op het moment dat kinderen woordjes gaan maken met letters laat hen dan zien dat woorden-klanken met bepaalde lettercombinaties worden weergegeven:
‘b’ is de eerste letter van bal en van boek.
‘bal’ bestaat uit de b + al, want de ah-klank ‘zit vast’ aan de medeklinker l die na die klinker a staat. Zonder die ‘l’ was er geen ah-klank, maar stond er ‘ba’ met de lange alfabetklank a.
Om dit gegeven eigen te maken kunnen kinderen rijtjes met letters leggen waardoor ze ontdekken dat de medeklinker de klank van een klinker kan veranderen.
Bijvoorbeeld: O MO OM OOM.
Want de O is lang als er een medeklinker voor staat MO maar staat de medeklinker erachter dan ontstaat er een korte klank OM. Met de dubbele klinker OO wordt de klinkerklank weer lang als er een eindmedeklinker volgt; OOM.
Bekijk de video om een indruk te krijgen van Rolf Originals – Letters in woord
