Breinelftal voor het ontwikkelen van executieve functies

Executieve functies, ze zijn bijna niet meer weg te denken uit het basisonderwijs. Executieve functies (EF) zijn de regelfuncties van je brein die je nodig hebt bij alles wat je doet, zoals plannen, beginnen aan een taak of nadenken voordat je iets onderneemt. Deze executieve functies zijn toe te passen bij alle vakken op school en het trainen ervan biedt tal van voordelen voor kinderen!

Waarom is het belangrijk dat kinderen leren over executieve functies?

Kinderen leren hun hele leven, daarom is het logisch dat ze begrijpen hoe dat leren in hun hoofd werkt. Door aan EF te werken blijven ze zichzelf ontwikkelen, voelen ze zich meer competent en in het algemeen gelukkiger. Ze leren zichzelf goed kennen, weten wat ze willen, wat ze kunnen, wat hun talenten zijn en wat ze willen betekenen voor andere mensen, nu en in de toekomst.

Hoe kun je kinderen helpen hun executieve functies te ontwikkelen?

Er zijn allerlei spelletjes te vinden die je in de klas kunt doen om EF te trainen. Denk aan kringspelletjes waarbij het geheugen en het reactievermogen geoefend worden. Of denk hardop om het goede voorbeeld te geven: “Op de klok zie ik dat het bijna tijd is om op te ruimen, dus ik kan geen grote toren meer bouwen”.

Daarnaast is het verstandig om kinderen zelf actief met EF aan de slag te laten gaan. Om die reden is Breinelftal ontwikkeld, waarin kinderen vanaf 5 jaar leren over de 11 executieve functies. Breinelftal is ontwikkeld in samenwerking met Rolf Touwen (docent onderwijskunde en bewegingsonderwijs).

Eén van de spelvarianten: speel het kwartet

Leg de 11 persoonskaarten zichtbaar in het midden op tafel en schud ze. Elk kind krijgt 5 spelkaarten. Maak van de overige kaarten een stapel. Om de beurt vragen de kinderen een kaart aan een ander kind om zo een kwartet compleet te krijgen. Als je de 4 kaarten van een kwartet hebt, verdien je de bijpassende persoonskaart. Iedere persoonskaart is voorzien van een spelsuggestie waarmee de kinderen deze executieve functie kunnen trainen.

• Vanaf 5 jaar: maak elk kwartet compleet door de 4 verschillende kleuren van dezelfde persoon te verzamelen (bovenkant speelkaarten).
• Vanaf 9 jaar: maak elk kwartet compleet door de zin, bestaande uit 4 zinsdelen, compleet te maken (onderkant speelkaarten).

Enkele vragen aan Rolf Touwen over executieve functies en Breinelftal:

Waarom heb je samen met de Rolf groep een kwartet gemaakt over EF?

“In de praktijk zien we dat kinderen niet genoeg weten over EF en ook niet zien wat ze ermee kunnen doen. Dit vonden we een gemiste kans, vandaar dat we samen na gingen denken over een leuk en aantrekkelijk spel waarbij de EF geoefend worden.”

Voor wie is dit kwartet bedoeld?

“Alle kinderen van de basisschool kunnen met het spel aan de slag, maar ook leerlingen in de eerste en tweede klas van het voortgezet onderwijs kunnen er hun voordeel mee doen.”

De tekeningen zijn prachtig! Wie heeft deze gemaakt en met welke uitgangspunten?

“Lieke IJzermans heeft de illustraties gemaakt. Zij is docent Beeldend Vormen op de Hogeschool Kind en Educatie. Daarnaast is ze zelfstandig ondernemer op het gebied van illustreren (Visually.nu). Lieke is in staat om woorden om te zetten in krachtige beelden. Ze heeft iedere breinheld uit Breinelftal de belichaming weten te geven van een EF. Sterker nog: ze zíjn die kracht en ze zíjn die EF.”

Wat hebben EF te maken met bijvoorbeeld leren rekenen?

“Bij rekenen moet je plannen en flexibel zijn. Bij moeilijke sommen moet je je emoties reguleren. Grote sommen of rekenprojecten vragen om een goede organisatie, waarbij soms de rem erop moet (inhibitie). Als je begint aan een rekentaak is het handig als je taakinitiatie op orde is. Weten wat in je werkgeheugen moet zitten is van belang en natuurlijk moet je bij dit alles goed kunnen reflecteren (metacognitie en zelfmonitoring).”

Welke testervaringen en reacties zijn er binnengekomen?

“We krijgen ontzettend leuke reacties en horen goede ervaringen van zowel leerlingen als pabo-studenten. Dit zijn enkele van hun reacties: ‘De zinnen die opgehakt zijn in vier stukjes zijn sterk en krachtig. De plaatjes van de spelers zijn heel leuk, duidelijk en tot in de kleinste details uitgewerkt (de kleur van de veters past bijvoorbeeld bij de kleur van de speler). De namen van de spelers verwijzen een-op-een naar de EF. Sterk dat de namen allitereren.’ Dit is prachtige feedback waar we trots op zijn!”

Waarom heeft elke school dit kwartet nodig?

“Als alle kinderen en volwassenen de EF kennen, krijgen we een betere wereld waarin meer mensen gelukkig zijn en positief denken. We zouden erachter komen dat er altijd nog wat te leren en te verbeteren valt. Wie heeft alle 11 de EF uitmuntend ontwikkeld? Die persoon mag zich melden bij de Rolf groep.”